Brüt takas uygulaması koruma tedbiri olmasının yanında aynı zamanda bir çeşit sınırlandırma yöntemidir. SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) tarafından belli durumlarda seçilen hisse senetlerinin takas edilmesinde, sadece gerçek yatırımcıların işlem yapmasını sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama hisse senedi piyasasının ve yatırımcıların karşılaşabilecekleri riskleri azaltabilecek bir etkiye de sahiptir.

Brüt Takas Uygulaması Nedir?

İstanbul Takas ve Saklama Bankası (Takasbank), aracı kurumlar tarafından gün boyu gerçekleştirilen işlemlerde toplam TL ve pay olarak netleştirme yapar. Aynı tarihteki iki seans süresince aracı kurumların yaptıkları alım satım işlemlerinin takas süreci ile ilgilidir. Satış toplamı alış toplamına mahsup edilerek ortaya çıkan bakiye göz önüne alınır ve söz konusu hisse senedi üzerinden aracı kuruluş takasa borçlandırılır ya da alacaklandırılır.

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından brüt takasa alınan hisse senetlerinin alım satım ve takas işlemleri, bu uygulama kapsamında olmayan hisse senetlerinden biraz farklıdır. Piyasa oluşumunu etkilemeyen birtakım hisse senetleri, SPK tarafından brüt takas uygulamasına dahil edilir. Bu sayede de hisselerde meydana gelmesi muhtemel spekülatif fiyat hareketlerini engellemek için alım satım ve takas işlemlerine bazı sınırlamalar getirilir.

Brüt Takas Hisseyi Nasıl Etkiler?

Hisse senetleri brüt takasa SPK tarafından alınır. Ve yine SPK tarafından hisseler brüt takastan çıkarılır. Hisse brüt takasa girdiği zaman öncelikle satışı internet işlemlerine kapatılır. Hisse üzerinde işlem yapabilmek için yatırımcıların aracı kurumlarla telefonla veya yüz yüze görüşmeleri gerekir. Brüt takas uygulamasına giren hisselerde alım yapmak isteyenlerin hissenin tutarı kadar nakit parayı hesaplarında bulundurması gerekir. Çünkü kredili işlemler yapmak mümkün değildir.

Ayrıca brüt takasta hisse satışı yapmak için asgari satış tutarı değerindeki menkul kıymetin hesapta bulunması gerekir. Bu yöntemler ile piyasaya yatırımcılar tarafından nakit ve menkul kıymet girmesi zorunlu kılınmıştır. Brüt takas uygulanan hisselerde günlük işlem yapılamaz.

Hisse Brüt Takasa Girerse Ne Olur?

Brüt takasa alınarak alım satım işlemlerine sınırlama getirilen hisseler bazı kısıtlamalara da maruz kalır. İlk olarak brüt takastaki hisselerde günlük alım satım işlemleri yapılamaz. Ayrıca nakit dışında işlem gerçekleştirilemez ve kredi yasağı vardır. Brüt takas uygulamasına alınan hisselerin spekülatif işlemler sebebiyle işlem hacmi düşeceğinden fiyatlarda gerileme olması beklentisi vardır. Çünkü internetten emir girişi, açığa satış gibi kredili işlemlere hisse kapalıdır.

Brüt takastaki hisse senetleri ile ilgili kararlar ve yapılacak her türlü işlem sadece SPK’nın yetkisindedir.

Brüt Takasta Olan Hisse Satışı Ne Zaman Hesaba Geçer?

Brüt takas uygulamasının hisse üzerinde ne kadar kalacağı SPK’nın belirlediği bir süredir. Bazı durumlarda hisse uzun süreler brüt takasta kalabilir. Bu sürenin belirtilmediği durumlarda ise brüt takas süresiz bile olabilir.

Kurumun yoğunluğu ile doğru orantılı olarak işlemler ortalama 2 iş günü içerisinde gerçekleşir. Ayrıca brüt takasa alınarak netleştirme uygulaması yapılan hisse senetlerinde günlük veya aynı gün alım satım yapılmasına izin verilmez. Brüt alacaklar son takas saatinden sonra dağıtılır.

Brüt takas işlem saatleri Takasbank tarafından belirlenir. Alacak dağıtım talimat valör saati 16:06 olarak belirlenmiştir ve alacak miktarına göre büyükten küçüğe şeklinde sıralanır.